El Verbo en Esperanto
Este artículo pretende ser una fuente de consulta rápida para aprender a usar los verbos en Esperanto, algunos de los conceptos que acá se exponen son bien sabidos por los esperantistas aún novatos, pero intentaré incluir algunos ejemplos que ayudarán a perfeccionar los conocimientos de los esperantistas que quieren convertirse en expertos.
Los tiempos simples
Esquema de conjugación para el verbo iri
Presente:Pretérito:
- mi iras [mi 'i.ras] - yo voy
- vi iras [vi 'i.ras] - tú vas
- li iras [li 'i.ras] - él va
- ŝi iras [sxi 'i.ras] - ella va
- ĝi iras [gxi 'i.ras] - aquello va
- oni iras [oni 'i.ras] - se va
- ni iras [ni 'i.ras] - nosotros vamos
- ili iras [ili 'i.ras] - ellos van
Futuro:
- mi iris [mi 'i.ris] - yo fui
- vi iris [vi 'i.ris] - tú fuiste
- li iris [li 'i.ris] - él fué
- ŝi iris [sxi 'i.ris] - ella fué
- ĝi iris [gxi 'i.ris] - aquello fué
- oni iris [oni 'i.ris] - se fué
- ni iris [ni 'i.ris] - nosotros fuimos
- ili iris [ili 'i.ris] - ellos fueron
Condicional:
- mi iros [mi 'i.ros] - yo iré
- vi iros [vi 'i.ros] - tú irás/ustedes irán
- li/ŝi/ĝi iros [li 'i.ros] - él/ella/eso/aquello irá
- oni iros [oni 'i.ros] - se irá
- ni iros [ni 'i.ros] - nosotros iremos
- ili iros [ili 'i.ros] - ellos irán
- mi irus [mi 'i.rus] - yo iría
- vi irus [vi 'i.rus] - tú irías/usted iría/ustedes irían
- li/ŝi/ĝi irus [li 'i.rus] - él/ella/eso/aquello iría
- oni irus [oni 'i.rus] - se iría
- ni irus [ni 'i.rus] - nosotros iríamos
- ili irus [ili 'i.rus] - ellos irían
El Verbo en Esperanto en su forma más simple, el infinitivo, termina en ~i, y ninguno de ellos es monosílabo y todos ellos son regulares, así:
- iri ['i.ri] - ir
- ami ['a.mi] - amar
- esti ['es.ti] - ser o estar
Todos los demás tiempos en Esperanto, excepto, algunas veces el imperativo, requiere el pronombre explicito, porque el verbo no declina con el pronombre. En Español el verbo varía para coincidir con el esquema de conjugación, entonces la frase puede o no tener pronombre explícito, la palabra digo, sólo puede referirse a mí.
Existen cinco tiempos simples:
- El presente termina en ~as.
- Para el pasado termina en ~is.
- En el futuro termina en os.
- El condicional termina en ~us.
- El Imperativo termina en ~u.
El verbo puede estar modificado por afijos, siempre y cuando el resultado pueda ser entendible, por ejemplo ~eg y ~et, aumenta o disminuye lo que el verbo indique:
- volegi — querer mucho, desear mucho
- kanteti - canturrear, cantar en voz baja
Uno de los usos más curiosos que me he encontrado es el de recrear el preterito imperfecto del Español, con el sufijo ~ad, en Esperanto sólo existe el pretérito simple, yo amé, tú amaste, él/ella/aquello amó, etc, pero no el imperfecto yo amaba, tú amabas, él/ella/aquello amaba, en ambas tiempos es claro que la acción ya pasó, pero el preterito imperfecto agrega una idea de continuidad, yo amaba, indica que yo tenía por costumbre amar, que amaba continuamente, ese sentido se logra con el sufijo ~ad y la terminación ~is propia del pretérito; cuando así se requiera. Sin embargo con el sufijo ~ad, puede agregar la idea de continuidad a cualquier tiempo aunque siempre debe privilegiarse la claridad y la sencillez:
- Mi amadis ŝin - Yo la amaba
- Mi ludis en la ĉefurbo - Yo jugué en la capital, (una vez)
- Mi ludadis en la ĉefurbo - Yo jugaba en la capital, (era mi trabajo)
Cuando el verbo está acompañado de Povi, devi, y voli
multe manĝi — comer mucho
Mi ĝojas vin vidi! = Mi ĝojas, ke mi vin vidas!
Ŝi planis tuj reveni. = Ŝi planis, ke ŝi tuj revenos.
Oni konvinkis ŝin kuniri. = Oni konvinkis ŝin, ke ŝi kuniru.
Mi vidis la knabon kuri. = Mi vidis, ke la knabo kuras.
veni tuj — venir enseguida
manĝi per kulero — comer con cuchara
eliri el la domo — salir de la casa
manĝi rapide — comer rápidamente
Voz activa o lo que Español llamamos Gerundio
Participio Presente Activo:
Se cambia la terminación ~i del infinitivo por ~anta.
- mi estas amanta → "yo estoy amando"
- mi estis amanta → "yo estuve amando"
- mi estos amanta → "yo estaré amando"
Participio Pasado Activo:
Se cambia la terminación -i del infinitivo por -inta.
- mi estas aminta → "yo he amado"
- mi estis aminta → "yo hube amado"
- mi estos aminta → "yo habré amado"
Participio Futuro Activo:
Se cambia la terminación -i del infinitivo por -onta.
- mi estas amonta → "yo estaré amando"
- mi estis amonta → "yo iba a amar"
- mi estos amonta → "yo seré alguien que amará"
Voz pasiva
Participio Presente Pasivo:
Se cambia la terminación -i del infinitivo por -ata.
- mi estas amata → "yo estoy siendo amado"
- mi estis amata → "yo fui amado"
- mi estos amata → "yo seré amado"
Participio Pasado Pasivo:
Se cambia la terminación -i del infinitivo por -ita.
- mi estas amita → "yo he sido amado"
- mi estis amita → "yo hube sido amado"
- mi estos amita → "yo habré sido amado"
Participio Futuro Pasivo:
Se cambia la terminación -i del infinitivo por -ota.
- mi estas amota → "yo seré amado"
- mi estis amota → "yo iba a ser amado"
- mi estos amota → "yo habré de ser amado"
Selección de 60 verbos
absolvi
absolver
adheri
adherir, pegar
administri
administrar
adori
adorar
akrediti
acreditar
aldoni
agregar
amiki
ser amigo
animi
animar
ankradi
anclar
anonci
anunciar
asfiksii
asfixiar
aspekti
parencer, tener aire, tener aspecto
bori
horadar, taladrar
ĉesi
cesar
diri
decir
ebligi
hacer posible
ekskuzi
excusar
elektrizi
electrizar
eltrovi
descubir, encontrar
enspiri
inspirar
enterigi
enterrar
eskludi
excluir
estingiĝi
extinguirse
forĝi
falsificar, forjar
grateni
gratinar
gravediĝi
embarazarse, quedarse embarazada, quedarse encinta
gustumi
saborear
iai
rebuznar
inviti
invitar, inviti
jeĵuri
conjurar
juĝi
juzgar
klavi
teclear
komerci
comerciar
kondamni
condenar
konfronti
confrontar
konkeri
conquistar
konvaleski
convalecer, estar convaleciente
kopulacii
copular
korodi
corroer
kuri
correr
liberigi
liberar
limigi
limitar
lumi
brillar
malĉifri
descifrar
malpurigi
ensuciar
malsati
estar hambriento, tener hambre
oferti
ofrecer
organizi
organizar
prezidi
presidir
procedi
proceder
programi
programar
provi
intentar, probar
rapidiĝi
acelerarse, hacerse más y más rápido
segi
serrar
senbridigi
desrriendar
servi
servir
spioni
espiar
trui
agujerar
venki
vencer
vizi
visar
Biblioteko.tk es un portal que funciona como un gran archivo de cursos, textos y noticias relacionadas con el Esperanto, este portal es un buen punto de inicio para los que se inician en el aprendizaje del idioma y ser una herramienta de consulta para los que ya lo hablan y quieren perfeccionarlo.
El contenido de la página está en constante creación; si tiene algún comentario por favor déjelo en la sección Komentejo
Vidu Ankaŭ
Esperanto Kolombio
La oficiala retejo de la Kolombia Esperanta Ligo
UEA.org
La Universala Esperanta Asocio ĉe Interreto
Esperanto.net
La Multlingva Informcentro pri Esperanto
Esperanto.com
Virtuala Komunumo
Esperanto.es
Oficiala Retejo de la Esperanta Hispana Federacio
Ameriko.org
Esperanto tra la kontinento
Liberafolio.org
Sendependa movada bulteno
Everk.it
Akademio Literatura de Esperanto
Tejo.org
Tutmonda esperanta junulara organizo
Laloko.org
Retejo de Olof Olsson kaj Daniel Salomon
Bertilow.com
La retejo plej konsultata, kun prigramatikaj tekstoj
Esperanto.org.br
Brazila Esperanto Ligo
Librejo.com
Via fonto de bonaj libroj
RadioVerda.com
Estas pionira sendependa Esperanta Radio
Reta Vortaro
La plej granda multlingva vortaro
JJmariano.com
La retejo de nia brazila amiko, kun multaj belaj fotoj
Eventeo.net
Alia vidpunkto pri nia mondo
Klaku.net
Via domokratia amaskomunikilo